ภาพจาก : THE MATTER

ในทัศนะของ ก.ศ.ร. กุหลาบที่มีต่อการพนันนั้นเป็นทัศนะที่สัมพันธ์กับความคิดเห็นของราษฎรซึ่งเห็นว่า ยาฝิ่นหวยถั่วโปนั้นเป็นเหตุให้ราษฎรทุกข์ยากเดือดร้อน และเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ราษฎรเกือบทั้งครอบครัวจะต้องประสบกับปัญหาจากกระบวนการยุติธรรมเพราะจะต้องถูกจำตรวนเพื่อเร่งให้ญาติพี่น้องไปหาเงินมาชำระหนี้

ซึ่งวิธีที่เร็วที่สุดก็หนีไม่พ้นการกู้หนี้ซึ่งก็จะต้องออกอุบายขายตัวเป็นทาสที่จะต้องถูกจำตรวนเฆี่ยนตีจากนายทาสกันอีกไม่สิ้นสุด หรือถ้าไม่ประสบเคราะห์กรรมจากกระบวนการยุติธรรมก็ยังอาจต้องประสบเหตุอันตราย
ถูกทำร้ายถูกโจรกรรมจากพวกนักเลงยาฝิ่น นักเลงบ่อนหวยถั่วโปซึ่งมีอยู่ทั่วไปในชีวิตประจำวันเข้าอีก

แต่ทว่ารายได้จากยาฝิ่นและการพนั้นนั้นเป็นที่มาแห่งพระราชทรัพย์ที่จะต้องนำมาใช้จ่ายในการบริหารปกครองของรัฐบาล ก.ศ.ร.กุหลาบจึงมีความเห็นเสนอแนวทางให้ค่อยๆ เลิกยาฝิ่นหวยถั่วโป เช่น ให้เลิกการพนันจากบ่อนเล็กๆ ก่อนแล้วจึงเลิกบ่อนใหญ่ในที่สุด แต่ยังคงให้มีหวยไว้ช่วยมิให้ราษฎรอยากเล่นการพนันอื่นๆ”

ทั้งนี้ ในเมื่อการพนันเกี่ยวกับรายได้ภาษีของทางการ จึงอนุญาตให้มีบ่อนเล่นการพนันทั่วไปที่ยังผลให้เป็นดั่งวิถีชีวิตของชาวสยามจำนวนหนึ่งได้ยึดเป็นวิธีทำมาหาเลี้ยงชีพ ก็ปรากฏว่ามีคอเรศปอนเดนวิพากษ์วิจารณ์คุณและโทษของการพนันและมีความเห็นสนับสนุนให้เลิกการพนันเสียเป็นคอเรศปอนเดนที่มีจำนวนมาก และส่งมาลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์อย่างต่อเนื่องหลายปี ดังตัวอย่างคอเรศปอนเดนของ “นายชาติ์ไทยแท้” ส่งมาลงพิมพ์เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๘ (ค.ศ. ๑๘๙๕) กล่าวถึงผลร้ายของการพนันว่าเป็นดั่งโรคร้ายที่เกิดต่อกรุงสยามและเสนอให้เลิกการพนันเสีย มีข้อความระบุว่า

“การเล่นเบี้ยนี้ทำให้ไพร่บ้านพลเมืองยากจน เปนการเหนได้ง่ายว่า…

ก็ถ้าคนแทงแพ้เจ้ามือแล้ว จะเอาความมั่งมีมาแต่ไหน…

ถ้าราษฎรชาวเมืองประพฤติเปนพาลสันดานชั่ว ไม่มีความอายความอดสู ไม่รู้จักบุญแลกรรมว่าเปนอย่างไร มีจิตรมุ่งหมายอย่างเดียว แต่ที่จะหาเงินมาเล่นเบี้ยเท่านั้น ถ้าเหนทางที่จะได้เงินแล้ว ถึงจะต้องฆ่าฟันกันตายก็เอา เพราะฉะนั้นจึ่งเปนที่อันตรายแก่ผู้ที่ประพฤติแต่สิ่งที่ชอบธรรมนั้น

จากหนังสือ :  แกะปมจินตนภาพ นาย ก.ศ.ร. กุหลาบแห่งกรุงสยาม

ภาพปกจาก : MatichonBook.com