หลายคนที่ผ่านไปมาบนถนนประเสริฐมนูกิจ (หรือที่เรียกกันติดปากว่าถนนเกษตรฯ-นวมินทร์) คงไม่รู้ว่าตอม่อที่เกาะกลางถนนจำนวนมากถึง 281 ต้น ซึ่งถูกก่อสร้างมาเป็นเวลานานแล้วตั้งแต่ช่วงปี 2539-2541 โดยสร้างพร้อมๆ กับถนนประเสริฐมนูกิจนั้น เอาไว้รองรับทางด่วนขั้นที่ 3 ของการทางพิเศษแห่งประเทศไทย (กทพ.) ซึ่งอีกไม่นานจะมีการก่อสร้างทางด่วนขั้นที่ 3 ทั้งลอยฟ้าและใต้ดิน เป็นทางด่วนใต้ดินสายแรกของไทย ลึกถึง 48.5 เมตร หรือเท่ากับตึกสูง 16 ชั้น !
1. ทางด่วนใต้ดินสายแรกของไทย
น่าเห็นใจ กทพ. ที่ได้ศึกษาความเหมาะสมโครงการก่อสร้างทางด่วนขั้นที่ 3 มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528 เพื่อรองรับการจราจรในแนวตะวันตก-ตะวันออก บนถนนรัตนาธิเบศร์-งามวงศ์วาน-ประเสริฐมนูกิจ โดยจะก่อสร้างเป็นทางด่วนยกระดับตลอดทั้งสาย แต่รัฐบาลหลายรัฐบาลที่ผ่านมาจัดลำดับความสำคัญของทางด่วนสายนี้อยู่ในลำดับต่ำ ทั้งๆ ที่ กทพ. ได้ก่อสร้างตอม่อรองรับทางด่วนไว้พร้อมกับการก่อสร้างถนนประเสริฐมนูกิจโดยกรมทางหลวง เพราะถ้าไม่ทำเช่นนั้น หลังจากกรมทางหลวงสร้างถนนประเสริฐมนูกิจเสร็จ กทพ. ก็ต้องขุดเจาะถนนเพื่อทำตอม่อ จะก่อให้รถติด สร้างความเดือดร้อนให้กับผู้ใช้รถใช้ถนน
ในปัจจุบันได้มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมที่เป็นอยู่ในเวลานี้ จึงจำเป็นจะต้องสร้างเป็นทางด่วนใต้ดินในช่วงที่ผ่านด้านข้างของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เพื่อลดผลกระทบต่อมหาวิทยาลัยฯ ซึ่งทำให้ค่าก่อสร้างและค่าซ่อมบำรุงรักษาซับซ้อนยุ่งยากและแพงกว่าการก่อสร้างทางด่วนยกระดับมาก
ทางด่วนขั้นที่ 3 ช่วงที่ 1 เริ่มจากทางขึ้น-ลงทางด่วนบนถนนงามวงศ์วานไปจนถึงแยกสุคนธสวัสดิ์บนถนนประเสริฐมนูกิจ ระยะทาง 10.55 กม. ประกอบด้วยทางด่วนอยู่ในอุโมงค์ใต้ดิน 8.06 กม. ซึ่งถือเป็นทางด่วนใต้ดินสายแรกของไทย และทางด่วนยกระดับ 2.49 กม. มูลค่าโครงการเฉียด 5 หมื่นล้านบาท !
ทางด่วนใต้ดินวิ่งใต้ถนนงามวงศ์วานตั้งแต่ทางขึ้น-ลงทางด่วนบนถนนงามวงศ์วาน ลอดผ่านถนนประชาชื่น คลองประปา คลองเปรมประชากร รถไฟฟ้าสายสีแดง ดอนเมืองโทลล์เวย์ ถนนวิภาวดีรังสิต รถไฟฟ้าสายสีเขียว แยกเกษตร คลองบางบัว แยกลาดปลาเค้า ไปจนถึงระยะทางจากแยกลาดปลาเค้าประมาณ 1 กม. แล้ววิ่งขึ้นบนระดับดินไปจนเกือบถึงแยกเสนานิคม จึงยกระดับไปจนถึงแยกสุคนธสวัสดิ์
2. ความท้าทายของทางด่วนใต้ดิน
ทางด่วนใต้ดินสายแรกของไทยมีข้อมูลที่น่าสนใจดังนี้
(1) เป็นทางด่วน 2 ชั้นอยู่ในอุโมงค์ ชั้นละ 2 ช่องจราจร ชั้นบนวิ่งไปทางแยกสุคนธสวัสดิ์ ชั้นล่างวิ่งไปทางแคราย ใช้ได้เฉพาะรถยนต์ 4 ล้อเท่านั้น ไม่มีทางออกจากอุโมงค์ระหว่างทาง !
(2) อุโมงค์ทางด่วนมีเส้นผ่านศูนย์กลางภายใน 15 เมตร ภายนอก 16.3 เมตร ใหญ่กว่าอุโมงค์รถไฟฟ้าใต้ดินซึ่งมีเส้นผ่านศูนย์กลางภายใน 5.7 เมตร ภายนอก 6.3 เมตร
(3) ศูนย์กลางของอุโมงค์ทางด่วนลึกกว่าระดับน้ำทะเลปานกลาง (MSL) 46.5 เมตร ในขณะที่ผิวถนนงามวงศ์วานและถนนประเสริฐมนูกิจสูงกว่า MSL 2 เมตร ดังนั้น อุโมงค์ทางด่วนจึงลึกกว่าผิวถนนงามวงศ์วานและถนนประเสริฐมนูกิจเท่ากับ 48.5 เมตร (46.5+2) หรือเท่ากับตึกสูง 16 ชั้น อุโมงค์ทางด่วนที่อยู่ลึกในระดับนี้เริ่มตั้งแต่ใต้คลองประปาไปจนถึงใต้คลองบางบัว ระยะทาง 5 กม. จากความยาวของอุโมงค์ทั้งหมด 8.06 กม. ทั้งนี้ ที่ระดับความลึก 48.5 เมตรนั้น จะเป็นระดับทางด่วนชั้นบนโดยประมาณ ส่วนระดับทางด่วนชั้นล่างจะลึกลงไปอีกประมาณ 5 เมตร
3. ข้อกังวลต่อทางด่วนใต้ดิน
แม้ว่าการก่อสร้างทางด่วนใต้ดินไม่เกินความสามารถของวิศวกรไทยและ กทพ. แต่ กทพ.ควรคำนึงถึงข้อห่วงใยที่สาธารณชนให้ความสนใจ เช่น อากาศเสียในอุโมงค์ ไฟไหม้ในอุโมงค์ เกิดอุบัติเหตุในอุโมงค์ หรือน้ำท่วมอุโมงค์ เป็นต้น ซึ่งผมเข้าใจดีว่า กทพ. ได้ออกแบบทางด่วนใต้ดินโดยให้ความสำคัญต่อข้อห่วงใยดังกล่าวไว้แล้ว แต่จะทำอย่างไรให้ทำสาธารณชนเกิดความมั่นใจ ? ข้อห่วงใยดังกล่าวมีดังนี้
(1) อากาศเสียในอุโมงค์
อากาศเสียในอุโมงค์ถูกปล่อยออกมาจากรถยนต์มีความเข้มข้นสูง เพราะถูกรวบรวมมาจากอุโมงค์เป็นระยะทางยาว จำเป็นต้องบำบัดให้อยู่ในระดับมาตรฐานไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพก่อนปล่อยออกมาจากอุโมงค์ที่อาคารระบายอากาศสู่บริเวณภายนอกต่อไป ซึ่งตลอดระยะทางมีอาคารระบายอากาศเพียง 4 อาคารเท่านั้น
(2) กรณีเกิดไฟไหม้ในอุโมงค์
หากเกิดไฟไหม้ในอุโมงค์จะต้องอพยพผู้ใช้ทางด่วนออกจากอุโมงค์โดยเร่งด่วน อุโมงค์ซึ่งลึกถึง 48.5 เมตร หรือเท่ากับตึกสูง 16 ชั้น มีทางด่วน 2 ชั้นอยู่ในอุโมงค์ ไม่ง่ายที่จะอพยพเด็ก สตรีมีครรภ์ ผู้สูงอายุ คนพิการ และคนป่วยออกจากอุโมงค์ เพราะยากที่จะเดินขึ้นบันไดหนีไฟที่สูงเท่ากับตึก 16 ชั้น ซึ่งตลอดระยะทางมีเพียง 4 จุดเท่านั้น แม้จะมีการติดตั้งลิฟต์ไว้คู่กับบันไดหนีไฟก็ตาม แต่เมื่อเกิดไฟไหม้จะสามารถใช้งานได้หรือไม่ ? เจ้าหน้าที่กู้ภัยจะต้องผ่านการฝึกอบรมมาอย่างดี พร้อมที่จะช่วยเหลือผู้ใช้ทางด่วนด้วยความชำนาญอย่างรวดเร็ว และที่สำคัญ ผู้ใช้ทางด่วนในอุโมงค์จะต้องได้รับการเรียนรู้ที่จะช่วยเหลือตนเองเมื่อเกิดไฟไหม้หรืออุบัติเหตุอื่นๆ ขึ้นในอุโมงค์
(3) กรณีเกิดอุบัติเหตุในอุโมงค์
หากเกิดอุบัติเหตุ รถชน รถพลิกคว่ำ รถไฟไหม้ หรือรถเสียในอุโมงค์ จะกู้ภัยได้อย่างไร ? ทางด่วนที่มีแค่ 2 ช่องจราจร และไหล่ทางกว้างแค่ 1.2-1.5 เมตร บางช่วงเหลือแค่ 0.5 เมตรเท่านั้น ยากที่รถกู้ภัยจะฝ่ารถติดไปถึงที่เกิดเหตุได้อย่างรวดเร็ว เพราะหน่วยกู้ภัยมีอยู่เพียง 2 จุดเท่านั้น คือที่ทางเข้า-ออกอุโมงค์ทั้ง 2 ด้าน เมื่อมีรถติดยาวเหยียดในอุโมงค์ อากาศเสียหรือมลพิษจะถูกปล่อยออกมามาก ซึ่งอาจจะเป็นอันตรายต่อผู้ใช้ทางด่วนได้
(4) การป้องกันน้ำท่วม
ผมเข้าใจดีว่า กทพ.ได้ออกแบบแนวทางการป้องกันน้ำท่วมอุโมงค์ไว้อย่างดีเช่นเดียวกับการออกแบบรถไฟฟ้าใต้ดิน แต่ก็อดห่วงไม่ได้ โดยเฉพาะพื้นที่บริเวณทางขึ้น-ลงทางด่วนบนถนนงามวงศ์วานซึ่งจะเป็นทางเข้า-ออกอุโมงค์ทางด่วนใต้ดิน บริเวณนี้เคยมีน้ำท่วมขังเป็นประจำเมื่อมีฝนตกหนัก แต่ต่อมาได้รับการแก้ไข ทำให้น้ำท่วมขังลดน้อยลง เมื่อมีการก่อสร้างทางเข้า-ออกอุโมงค์บริเวณนี้ จะต้องป้องกันไม่ให้ส่งผลกระทบต่อระบบป้องกันน้ำท่วม
4. สรุป
การก่อสร้างทางด่วนทั้งลอยฟ้าและใต้ดิน ณ ถนนงามวงศ์วานและถนนประเสริฐมนูกิจ คาดหวังว่าจะช่วยบรรเทารถติดในการสัญจรผ่านแนวตะวันตก-ตะวันออกของกรุงเทพฯ ตอนเหนือ ซึ่งเวลานี้มีรถติดอย่างหนัก ความคืบหน้าของโครงการก่อสร้างทางด่วนสายนี้ในขณะนี้อยู่ระหว่างการศึกษาความเหมาะสมและผลกระทบสิ่งแวดล้อม (EIA) ซึ่งเป็นงานสำคัญที่จะชี้ชะตาของโครงการ หากโครงการนี้ไม่ผ่าน EIA ก็จะไปไม่ถึงฝั่งฝัน
นอกจากทางด่วนดังกล่าวแล้ว ยังมีรถไฟฟ้ายกระดับบนถนนทั้ง 2 สายนี้ ซึ่งมีเส้นทางซ้อนทับกับทางด่วน รถไฟฟ้าสายนี้เรียกว่ารถไฟฟ้าสายสีน้ำตาล เชื่อมแครายกับลำสาลี ระยะทาง 22 กม. ผมเป็นผู้เสนอแนวความคิดรถไฟฟ้าสายนี้เมื่อปี 2556 และได้รับการตอบสนองจากรัฐบาลในขณะนั้น โดยได้บรรจุเส้นทางไว้ในแผนแม่บทรถไฟฟ้า การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย (รฟม.) จะยังคงดำเนินการก่อสร้างรถไฟฟ้าสายสีน้ำตาลตามแผนแม่บทอยู่หรือไม่ ? หาก รฟม. จะก่อสร้าง ก็ควรที่จะวางแผนการก่อสร้างให้ดี หาเวลาที่เหมาะสมให้สอดรับกับการก่อสร้างทางด่วนโดย กทพ. เพื่อลดปัญหารถติดในระหว่างการก่อสร้าง และลดปัญหาทางเทคนิคการก่อสร้าง
ทั้งหมดนี้ หวังว่าการก่อสร้างทางด่วนและรถไฟฟ้า ณ ถนนงามวงศ์วานและถนนประเสริฐมนูกิจ จะช่วยทำให้การสัญจรระหว่างพื้นที่ตะวันตกและตะวันออกของกรุงเทพฯ ตอนเหนือมีความสะดวก รวดเร็ว และปลอดภัย
ขอเป็นกำลังใจให้ผู้เกี่ยวข้องทุกคนครับ
ดร.สามารถ ราชพลสิทธิ์
อดีตรองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และอดีตรองหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์
